Parmakların içeriye bükülmesini sağlayan kaslara fleksor kaslar denir. Önkolda mevcut kaslardan çıkan kordona benzeyen tendon denen yapılar ile parmak kemiklerine bağlanırlar. Fleksor kaslar dirsek veya önkoldan başlar ve kolun orta kısımlarında tendonlara dönüşerek parmak uçlarına kadar uzanırlar (Şekil 1). Parmaklarda fleksor tendonlar pulley adı verilen tüneller içinden geçerler. Pulleyler tendonun üzerinde tüneller oluşturarak kemikten uzaklaşmasını engellerler ve eklemlerin daha aktif çalışmasını sağlarlar.
Önkol, el bileği, el ve parmaklarda oluşan derin kesiler sonrası fleksor tendon yaralanmaları oluşabilir. Fleksor tendonlar anatomik olarak elde damar sinir yapıları ile çok yakın seyreder. Bu nedenle elin iç yüzünde oluşan yaralanmalarda fleksör tendonlar ile birlikte damar, sinir yapıların yaralanması sıktır. Tendon yaralanması oluştuğunda tendon uçları birbirinden kasların çekmesi nedeni ile uzaklaşır. Kesi bölgesinde tendon uçları hemen bulunamayabilir. Fleksor tendon kesisi oluştuğunda hasta parmağını bükemez. Eğer tendon tam kesik değil ise parmağın bükülmesi hasta tarafından sağlanabilir. Bu durumda genellikle ağrı olur. Tam olmayan tendon kesileri tedavi edilmez ise ileride tendon kesik bölgeden kopabilir.
Cerrahi olarak tendon uçları karşı karşıya getirilmez ise iyileşme sağlanamaz. Tendon kesileri tamir edilmesi gecikir ise tendonun bağlı olduğu kasın çekmesine bağlı tendonun boyu kısalır ve tendonların karşı karşıya getirilmesi mümkün olmayabilir. Parmaklarda tendonların içinden geçtiği pulley denilen tünellerin korunması tendonların iyileşme sonrası işlevlerini yerine getirebilmesi için çok önemlidir. Tendona çok yakın olan damar sinir yapılarının mutlaka ameliyat sırasında mikro cerrahi yöntemler ile tamir edilmesi gerekir. Yapılan cerrahi müdahele sonrası dikilen yapılarınn korunması amacı ile 3-4 hafta atelleme yapılır. Alçı çıkarıldıktan sonra hareketlerin hemen sağlanması mümkün olmaz. Tendon iyileşmesi sırasında etraf dokulara yapışıklıklar meydana gelir. Alçılı halde iken erken fizik tedavi başlanabilir veya alçı sonrası fizik tedavi verilmelidir. Fleksör tendon yaralanmaları sonrası genellikle profesyonel fizik tedavi yardımı almak gereklidir. Eğer fizik tedaviye rağmen hareketlerin sağlanması yetersiz kalır ise tendonun etrafındaki yapışıklılar açılarak tekrar hemen fizik tedaviye başlanmalıdır. Erken dönemde fizik tedaviye başlanılması önemlidir. Eğer zamanında fizik tedaviye başlanılmaz ise hareketlerin sonradan kazanılması güçtür.
(KÜÇÜK PARMAK) metakarp kemiğinin (tarak kemiği) parmak ile eklem yaptığı bölgeye yakın bir yerinden kırılmasıdır. Hemen hemen her zaman sert cisimlere yumruk atma sonrasında karşımıza çıkar.
Şüphelenilen durumlarda doktora ulaşana kadar buz uygulaması ve kolun yukarıda tutulması faydalıdır. Tanı, travma sonrasında bu bölgede ağrı, şişlik bulunması, çekilen direkt grafilerde kırığın saptanması ile konur. (Şekil 1)
Tedavi; uygun olgularda kırığın elle düzeltilerek alçı atel yapılmasıdır. Bazı durumlarda ise kırık çok parçalıdır veya elle düzeltilemez (veya düzeltildikten sonra pozisyonunu koruyamaz). Bu olgularda kırık parçalarının teller yardımı ile tespit edilmesi gerekebilir. (Şekil 2,3)
Kırığın pozisyonuna göre açık veya kapalı yöntem tercih edilir. Ameliyat aksiller veya ulnar sinir bloğu ile gerçekleştirilir. Hastanın tamamen uyuması gerekmez, aynı gün taburcu olabilir. 4-6 hafta sonra kırık iyileşmişse hastanın atel ve telleri alınabilir. Bu dönem sonrasında da fizyoterapi desteği çok faydalı olacaktır.
Başparmak ulnar kollateral bağ yaralanması ( Kayakçı başparmağı) , başparmağın metakarpofalangeal (MCP) ekleminde meydana gelen bir tür yaralanmadır. MCP eklemi, başparmağımız ile elinizin geri kalan kısmı arasındaki eklemdir ve bu eklem başparmağın hareket kabiliyetini sağlar. Ulnar kollateral bağ ( UCL) ise bu eklemin stabilitesini sağlayan önemli bir bağdır .UCL, başparmağın normalden daha fazla dışa doğru hareket etmesini engelleyerek eklemi stabilize eder. Başparmağın aşırı açılması veya gerilmesi durumunda, bu bağda bir yırtılma meydana gelebilir. (Skier’s thumb veya Gamekeeper’s thumb)
Başparmakta meydana gelen UCL yaralanması genellikle abduksiyon (başparmağın vücuda doğru olan açıdan uzaklaştırılması) veya hiperekstensiyon (başparmağın geriye doğru aşırı bükülmesi) sonucu oluşur. Bu tür kuvvetler, başparmağa dışarıdan yapılan bir darbe veya bir nesne tutmaya çalışırken başparmağın aşırı zorlanması nedeniyle yaralanmaya yol açabilir. Kayak gibi kış sporlarında, futbol, basketbol ve diğer bazı sporlarda da bu tür yaralanmalar sıkça görülür. Bu yaralanmalar, başparmağın dışa doğru aşırı zorlanmasına neden olarak bağda hasara yol açar.
Başparmak bağ yaralanması ( Kayakçı Başparmağı) belirtileri nelerdir ?
Yaralanmanın başlıca belirtileri arasında başparmakta ağrı, şişlik ve kızarıklık bulunur. Ayrıca, başparmağın kavrama işlevinde bir zayıflık, özellikle başparmak ile işaret parmağı arasındaki tutuş güçsüzlüğü de bu yaralanmanın diğer belirtilerindendir. Yaralanma ilerledikçe, başparmağın MCP eklemindeki hareketlerde zorlanma ve fonksiyon kaybı görülebilir. Başparmak dışa doğru aşırı zorlanarak anormal şekilde açılabilir.
Bu tür bir yaralanmayı doğru şekilde değerlendirebilmek için fiziksel muayene önemlidir. Fiziksel muayene sırasında, başparmakta şişlik ve hassasiyetin yanı sıra, başparmağın dışa doğru zorlama hareketlerine karşı duyarlılık da gözlemlenir. Ayrıca, başparmak normalden fazla dışa dönebilir, bu da bağda bir yırtılma olduğunu gösterir. Tanıyı netleştirmek ve tedaviye yön vermek için radyolojik görüntüleme de kullanılır. Direkt röntgen filmi, başparmağın eklem pozisyonunu ve bazen de kırık parçaları gösterebilir. Eğer başparmakta bir kemik parçası kopmuşsa, bu durum UCL yaralanmasının şiddetini ve tedavi gereksinimlerini belirlemekte yardımcı olur. Ayrıca, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile yırtığın tam yerini, kısmi mi yoksa tam yırtık olup olmadığını anlamak mümkün olur.
Eğer yaralanma kısmi bir yırtıkla sınırlıysa, tedavi genellikle başparmağın sabitlenmesi ve istirahatini sağlayan bir atel (splint) ile yapılır. Fizik tedavi, başparmağın hareket kabiliyetini geri kazandırmak için gereklidir. Fizyoterapi sürecinde, başparmağın kaslarını güçlendirmek ve hareketliliğini arttırmak için çeşitli egzersizler yapılır.
Kayakçı Başparmağı cerrahi tedavisi nasıl olur?
Ancak eğer yırtık tam bir yırtık ise veya kemik avülsiyonu (kemik kopması) söz konusuysa, cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi müdahalede, başparmağın bağları ve varsa kırık kemik parçaları, uygun pozisyona getirilerek tespit edilir. Bu işlem genellikle aksiller blok anestezi altında yapılır, bu da hastanın kolunun uyuşturulmasını sağlar, ancak vücudun geri kalan kısmı etkilenmez.
Kemik avulsiyonu ile birlikte ulnar kollateral bağ yaralanmasıBaşparmak bağ yaralanmasına bağlı eklemde aşırı açılma
Cerrahi tedavi sonrasında rehabilitasyon süreci, iyileşmeyi hızlandırmak ve başparmağın eski fonksiyonlarına kavuşmasını sağlamak için büyük önem taşır. Bu süreç, başparmağın hareketliliğini geri kazandırmak, kas gücünü artırmak ve eklem stabilitesini sağlamak amacıyla dikkatlice planlanmalıdır. Rehabilitasyon süreci genellikle dört ana aşamaya ayrılır: erken dönem, orta dönem, geç dönem ve son dönem.
İlk 4-6 Hafta Cerrahi müdahale sonrasında ilk birkaç hafta boyunca başparmak sabitlenir ve eklem üzerindeki baskı en aza indirilir. Bu dönemde, başparmağın iyileşmesini engellemeyecek şekilde atelleme (splint) yapılır ve dinlenmeye odaklanılır. Fiziksel terapi bu aşamada genellikle minimum düzeyde tutulur, fakat parmak hareketliliğini teşvik etmek amacıyla bazı hafif egzersizler yapılabilir. Bu aşamanın amacı, bağın düzgün bir şekilde iyileşmesini sağlamak ve yaralanmaya yeniden neden olacak aşırı hareketi engellemektir.
(6-8.Hafta) Bu dönemde, başparmağın iyileşmesi ilerledikçe, başparmak üzerindeki baskı azalabilir ve daha fazla hareket aralığına izin verilir. Fizik tedavi uzmanı tarafından hareket terapileri başlatılır. Başparmağın hafif esneme ve güçlendirme egzersizleri ile hareketliliği arttırılmaya çalışılır. Ancak bu dönemde aşırı zorlamalardan kaçınılmalıdır, çünkü bağın tam iyileşmesi için belirli bir süre daha gereklidir. Bu aşama, başparmağın fonksiyonunun yeniden kazandırılmasına yönelik ilk adımların atıldığı dönemdir.
8-12 Hafta Başparmağın fonksiyonu bu dönemde daha belirgin şekilde iyileşir. Daha karmaşık egzersizler ve fonksiyonel aktiviteler rehabilitasyon programına dahil edilir. Direnç egzersizleri ile başparmak kasları güçlendirilir ve parmağın dayanıklılığı artırılır. Bu dönemde, başparmağın kavrama ve tutma işlevi üzerinde de çalışılır. Ayrıca başparmağın hareket kapasitesini artırmak için çeşitli aktiviteler yapılır, ancak aşırı zorlanmalardan kaçınılır.
Parmağın orta ekleminin düzleştirilemediği bir deformitedir. Genellikle travma sonrası meydana gelir. Parmağın düzleştirilmesi oldukça karmaşık bir mekanizma ile olur. Parmak üstünde orta hatta giden bir tendon esas olarak parmağın alt ve orta boğumlarını (proksimal ve orta falanks) düzleştirirken, parmağın her iki yanından gelen tendonlar da uç boğumu (distal falanks) düzleştirir. Düğme iliği deformitesinde ortada yer alan tendon proksimal falanksta orta ekleme yakın düzeyde yaralanmıştır.
Tipik görüntüsü ile oldukça kolay tanı konur. Travmalar dışında romatizmal hastalıklarda da görülebilen bir komplikasyondur.
Mutlaka profesyonel yardım alınması gerekir. Kapalı yaralanmalarda ilk yaklaşım fizyoterapi olmalıdır. Fizyoterapist kontrolünde uygun splintlemelerle ameliyat gereksinimi ortadan kalkabilir. (Şekil 1)
Sadece fizyoterapinin yetersiz kaldığı olgularda cerrahi tedavi gündeme gelir. Cerrahi tedavide genellikle kopuk tendonu ucuca dikmek mümkün olmaz. Hastanın parmak orta eklemi fizyoterapi ile iyice yumuşatıldıktan sonra sağlam olan yan tendonlar kullanılarak yapılan çeşitli onarım teknikleri mevcuttur. Ancak cerrahi tedavi uygulansa dahi sonrasında uzun süreli bir fizyoterapi tedavinin olmazsa olmazıdır.
Latince kökenli “Tumor” kelimesi, tıp dilinde ve günlük yaşamda “şişlik” anlamına gelir. El bölgesinde meydana gelen anormal şişlik ve kitleler, ister iyi huylu ister kötü huylu olsun, genel olarak “el tümörü” olarak isimlendirilir. El tümörlerinin büyük bir kısmı iyi huyludur ve bu tümörler farklı kaynaklardan gelişebilir. El tümörleri , ciltte siğil veya ben şeklinde, cilt altında yumuşak doku veya kemikten kaynaklanan kitleler olarak görülebilir.
Elde görülen en yaygın kitlelerganglion kistleridir. Ganglion kistleri, jelatinöz madde içeren keseciklerden oluşur ve genellikle el bileği bölgesinde yerleşir. Bunun yanı sıra, parmaklarda tendon kılıfları ve pulleyler üzerinden de gelişebilirler. Ganglion kistlerinin görüntülenmesinde, tipik olarak homojen içerik ve sıvı görünümü gözlemlenir.
Bir diğer sık görülen kitle türü ise dev hücreli tümörlerdir. Bu kitleler genellikle sert ve lobüle (lob şeklinde) olabilir. Herhangi bir bölgede gelişebilirler, ancak en sık tendon kılıfının etrafında bulunurlar. Bu tümörler genellikle iyi huyludur ve yavaş bir şekilde büyürler. Dev hücreli tümörlerin görüntülenmesinde, MR’da tipik olarak homojen olmayan, bazen kapsüllü kitleler görülür ve kontrast maddesiyle belirginleşir.
Epidermal inklüzyon kistleri de elde sıklıkla karşılaşılan bir diğer iyi huylu tümördür. Genellikle kesi ve yaralanmalar sonrası cilt altındaki hücrelerden kaynaklanır. Cilt hücreleri normalde koruyucu bir madde olan keratin üretirler. Çevresel faktörler nedeniyle, deri hasar gördüğünde ya da kesildiğinde, ölü cilt hücrelerinin yerine yenileri geçer ve bu hücreler çoğalarak keratin üretirler. Sonuç olarak, cilt altında kistik bir form oluşur ve bu kist inklüzon kisti olarak adlandırılır. Artan keratin üretimi ve ölü hücrelerin birikmesiyle bu kistler büyür. Görüntüleme açısından, inklüzyon kistleri genellikle düşük yoğunlukta olup, bazen kistik yapı ve kenarları net bir şekilde görülebilir.
Lipomlar (iyi huylu yağ bezeleri), nöromalar (sinir ucu tümörleri), sinir kılıfı tümörleri, fibromalar, tırnak yatağı tümörleri (glomus tümörleri) ve hemanjiomlar (kılcal damar yumaklaşmalarından oluşan tümörler) de elde sıklıkla görülen diğer iyi huylkitlelerdendir. Ayrıca, artrit ve travma sonucu oluşan kemik çıkıntılarından kaynaklanan kitleler de elde görülebilir. Yabancı cisim reaksiyonları sonucu meydana gelen şişlikler de bir diğer yaygın nedendir.
Hastalar, ellerinde herhangi bir kitle hissettiklerinde, bunun kötü huylu veya iyi huylu olup olmadığını merak ederler. Ancak eldeki kötü huylu tümörler oldukça nadirdir. Çoğu kitle iyi huyludur. En sık görülen kötü huylu tümörler arasında skuamöz hücreli karsinom, bazal hücreli karsinom ve melanoma gibi cilt kanserleri yer alır. Ayrıca, kemik ve yumuşak dokularda gelişen sarkomlar da kötü huylu tümörler arasında yer alır. Sarkomlar hızlı bir şekilde yayılabilir ve genellikle akciğerlere metastaz yaparlar. Elde başka organlardan gelen sarkomların ele sıçraması da mümkündür. Çoğu kitenin iyi huylu olduğu düşünülse de, eldeki her türlü kitle için patolojik inceleme yapılması önemlidir.
İkinci olarak en sık görülen tümör dev hücreli tümördür. Bu kitleler serttir, lobüle olabilir. Herhangi bir yerde oluşabilir ama en sık olarak tendon kılıfının etrafında görülür. İyi huylu ve yavaş gelişimli tümörlerdir. Diğer çok görülen tümör epidermal inklüzyon kistleridir. Kesi ve yaralanmalar sonrası cilt altından kaynaklanan iyi huylu tümörlerdir. Cilt hücreleri normalde koruyucu koyu kıvamlı keratin denen madde salgılarlar. Çevresel etkenler nedeni ile deri değişimi sırasında ölen cilt hücrelerinin yerine yenileri geçer. Cilt hücreleri cilt altında kalır ise (kesiler, cilt hasarlanmaları sonrası) keratin üretmeye ve sanki cilt değişimi oluyormuş gibi çoğalmaya başlar. Ölü cilt hücreleri ve keratin cilt altında kistik bir form oluşturur. Kist keratin üretimi artması, ölü hücrelerin fazlalaşması ile büyür. Buna inkluzyon kisti adı verilir.
Hemanjiyom,lar genellikle doğuştan olan ve doğumda mevcut bulunan vasküler – damar kaynaklı bir tümördür. Hemanjiyomlar, damarların anormal şekilde büyümesiyle oluşur ve genellikle el bölgesinde ve parmaklarda yerleşir. Çoğu zaman doğumda bulunan bu tümörler, genellikle 7 yaşına kadar kendiliğinden gerileyebilir, ancak bazen kalıcı kalabilir.
Vasküler malformasyonlar, doğuştan gelen damar yapılarının bozukluğu sonucu oluşan anormal damar kümeleridir. Bunlar genellikle yavaş akışlı olup, damarların şekil bozukluğu veya genişlemesiyle karakterizedir. El ve parmaklarda damarlar normalden daha geniş olabilir ve bu kitleler genellikle ağrısızdır. Vasküler malformasyonlar, doğumsal olsalar da zamanla büyüyebilirler.
Fibroma of tendon sheath, tendon kılıfı etrafında gelişen iyi huylu kitlelerdendir. Bu kitleler genellikle yavaş büyür ve genellikle ağrısızdır. En sık olarak elin fleksör yüzeyinde görülür. Sert yapılı bu tümörler, genellikle tendon kılıfının etrafında yerleşir ve uzun süre büyümeden varlıklarını sürdürebilirler.
Traumatik neuroma, sinir ucu hasarı sonucu gelişen bir tür iyi huylu tümördür. Genellikle bir travma ya da sinir yaralanmasından sonra ortaya çıkar ve sıklıkla elin median sinirinde yerleşir. Bu tümörler genellikle sinir uçlarının anormal büyümesiyle ortaya çıkar ve hastalar genellikle şiddetli ağrıdan şikayet ederler.
Glomus tümörü, genellikle parmaklarda ve tırnak yatağında yerleşen, şiddetli ağrıya neden olabilen iyi huylu bir kitledir. Bu tümörler küçük, lokalize ve ağrılı kitlelerdir. Genellikle sinirlerin yakınında bulunurlar ve basınçla daha da şiddetlenen bir ağrıya yol açabilirler. Glomus tümörleri, sıcaklık değişimleri ve dış etkenlere karşı aşırı hassastır.
Tenosynovial dev hücreli tümör (TDHHT), tendon kılıfında gelişen iyi huylu bir tümördür. Çoğunlukla elin parmaklarındaki tendon kılıfı etrafında yerleşir ve ağrılıdır. Yavaş büyür ve genellikle tendon etrafında belirginleşir. Büyüdükçe çevresindeki dokuları etkileyebilir ve bazen eklem hareketliliğini kısıtlayabilir.
Lipomlar, eldeki en yaygın iyi huylu tümörlerdir ve genellikle yumuşak, ağrısız ve mobil kitleler oluştururlar. Genellikle yavaş büyür ve ağrıya neden olmazlar. Yağ dokusundan kaynaklanmıştır ve genellikle cilt altında yerleşir. Sıklıkla iyi huylu olarak kabul edilirler.
Nöromalar, sinir uçlarının anormal büyümesiyle gelişen iyi huylu tümörlerdir. Sinirlerdeki büyüme sonucu ortaya çıkan bu kitler, genellikle ağrıya neden olabilir. El ve parmaklardaki sinir uçları etrafında sıkça görülür ve sinirlerin büyümesiyle birlikte kitlenin etrafındaki dokulara baskı yapabilir.
Sinir kılıfı tümörleri, sinirlerin etrafında yerleşen, genellikle iyi huylu olan bu tümörler, sinirlerin kılıfını oluşturan hücrelerden kaynaklanır ve genellikle ağrısızdır. Ancak bazı durumlarda, büyümesi sinirlerin işlevini etkileyebilir ve ağrıya neden olabilir.
Fibromalar, bağ dokusundan kaynaklanan iyi huylu kitlelerdir. El ve parmaklarda yerleşebilir ve genellikle sert yapılı, yavaş büyüyen kitler oluştururlar. Fibromalar genellikle ağrısız olup, sadece büyüdükçe çevre dokulara baskı yapabilir.
Tırnak yatağı tümörleri arasında yer alan glomus tümörleri, genellikle tırnak yatağında ve parmak uçlarında yerleşir. Bu tümörler genellikle şiddetli ağrıya yol açar ve ağrı, parmağa basınç uygulandığında artar. Genellikle küçük ve lokalize olup, parmak uçlarında belirginleşir.
Hastalar ellerinde bir kitle hissettikleri zaman bunun kötü huylu veya iyi huylu olup olmadığını merak ederler. Kötü huylu kanserler elde nadirdir. Çoğu iyi huylu kitlelerdir. En sık görülen kötü huylu tümörler skuamous hücreli karsinom, basal hücreli karsinom, melanoma gibi cilt kanserleridir. Diğer kötü huylu tümörler kemik ve yumuşak dokuya ait sarkomlardır. Sarkomların hızlı yayılım özelliği vardır. En sık olarak akciğere sıçrar. Başka yerlerden uzak yayılım olarak ele sıçrama görülebilir. Çoğu iyi olduğu düşünülse bile eldeki tüm kitlelerden patolojik inceleme için örnek alınmalıdır.
Eldeki kitleler değerlendirilirken fizik muayene sonrası direkt grafi ve BT (bilgisayarlı tomografi), MRI (magnetik rezonans incelemesi) gibi tetkikler yapılabilir. Genelde yapılan işlem tümör çok büyük boyutlu değil ise total olarak kitlenin çıkarılmasıdır. Genel olarak kitlenin tamamı ile çıkarılması yeterli tedaviyi sağlamaktadır. Eldeki bazı kitlelerin tekrarlayıcı özellikleri mevcuttur. Bu nedenle cerrahi olarak çıkarılan her tümörün kayıtlarının düzenli olarak tutulması ve patolojik incelemeye gönderilmesi ameliyat sonrası dönemdeki takipleri için çok önemlidir.
Sinirler beyinden gelen iletilerin vücudun çeşitli bölgelerine uyarı taşımasını sağlayan ve vücudun çeşitli bölgelerinden gelen uyarıları beyne taşıyan ileti sistemleridir. Sinir milyonlarca lif içerir ve bu lifler sinir içinde guruplar halinde koruyucu kılıf ile sarılan kablolar halinde seyreder. Kablolar halinde iletiyi taşıyan bu sistem etrafı da koruyucu bir yalıtım maddesi ile sarılıdır.
Sinirler beyinden kaslara ileti taşıyan ve hareketlerin kontrolünü sağlayan motor sinirler ve vücudun çeşitli bölgelerinden ağrı, basınç, sıcaklık, gibi duyuları taşıyan duysal sinirler olarak iki çeşittir.
Sinirler gerilme, basınç ve kesilme yoluyla hasarlanabilir. Gerilme ve basınç yaralanmalarında sinir etrafındaki koruyucu tabakanın yapısı bozulmaz ama liflerde olan hasarlanma nedeni ile ileti sistemi bozularak sinir çalışamaz hale gelir. Kesilme durumunda ise hem sinir lifleri hem etrafındaki koruyucu tabaka hasarlanır. Hasarlanma sonrası kaslara beyinden gelen iletiler iletilemez ve fonksiyonlar yapılamaz veya vücudun çeşitli yerlerinden alınan duysal itliler beyne iletilemez.
Sinir lifleri hasarlandığı zaman etrafındaki koruyucu tabaka yapısı devamlılığını korur. Yaralanan sinir uçlarının bir üst ileti istasyonuna kadar olan kısmı ölür ve kendini eritir. Koruyucu tabakanın içi boş tüpler halinde kalmasını sağlar. Bir süre sonra iyileşme süreci başlar. Eğer koruyucu kılıfta hasarlanma yoksa veya kılıf tamiri yapılmış ise liflerin büyümesi boş tüpler içinden devem ederek motor veya duysal sinirlerin ileti uç noktalarına(reseptör) kadar iyileşme sağlanır. Sinir vücudun en yavaş iyileşen dokusudur. Eğer koruyucu kılıf yapısı tamir edilmemiş ise iyileşme sürecine giren ve büyümeye devam eden sinir uçları yollarını bulamaz ve sinir ucunda nöroma adını alan kitleler oluşturur. Bu kitleler üzerine bası oluşturulduğunda ağrılı elektirik iletileri oluşur.
Tedavi de sinir tam kesisi oluşmuş ise sinirin iki ucu tespit edilerek mümkün olduğunca ince dikişler ile etraf koruyucu tabaka tamir edilir. (Şekil 1) Tedavide amaç etraf kılıf dokunun devamlılığının sağlanması ve iyileşme sürecine giren sinir liflerinin son ileti noktalarına kadar yollarını bulmalarını sağlamaktır. Fazla skar dokusu oluşturup sinir iyileşme bölgesinde bası oluşturulmaması için sinir kılıflarının mikrocerrahi yöntem ile mümkün olduğunca ince dikişlerle özenli olarak tamir edilmesi gereklidir. Özellikle el ve parmak seviyelerinde sinirler çok incelir genelde damar yapıları ile yan yana seyreder. Sinir yaralanması saptandığında damarsal yapılarında yaralanması çok sık görülür. Çok ince dikişler kullanıldığı için tamir yapılan kısmın korunması amacı ile 3 haftalık alçı tedavisi uygulanır.
Sinir kılıfları sinir üzerindeki damarsal yapıların yardımı ile orijinal yerine dikilmeye çalışılır ama cerrahi olarak ne kadar orijinal yerine dikilmeye çalışılsa bile içi boş tüpler her zaman eski yerini bulamaz. Milyonlarca fibrilin orijinal yerini bulması mümkün olmaz.
Eğer yara çok kirli ve açık bırakılacak ise sinir dikilmesi ilk operasyon sırasında yapılmayabilir. Eğer sinir defekti(eksikliği) varsa genellikle bacaktan alınan sinir grefti (parçası) araya yerleştirilerek sinirin devamlılığı sağlanır.
Sinir tamiri yapımından sonra sinir liflerinin büyümeye başlaması 3-4 hafta sonra başlar. Hastanın yaşı, yaralanma tipi sigara kullanımı vb. faktörlere bağlı olmakla birlikte genellikle sinir tüpleri içinden fibriller günde ortalama 1 mm ilerler. Bu nedenle duysal iyileşmenin sağlanması yaralanmanın hedefe olan uzaklığına bağlı 1-2 ay ile 6-8 ay gibi süreler alabilir. Bu dönemde hasta parmak uçlarını sıcağa dokunurken, iş yaparken parmak ucunu yaralamamaya dikkat etmelidir. Sinir iyileşmesi beklenirken sinirin uyardığı kasların aktivitesinin kaybolmaması gerekir.
Kübital tünel sendromu, elin üç ana sinirinden biri olan ulnar sinirin bir sıkışma veya basınca maruz kalması sonucunda ağrı, şişlik, uyuşukluk ve güç kaybı gibi problemlere yol açmasıdır. Sinir, dirseğimizdeki iki kemik çıkıntısının arasından geçerek el bileğimizi büktüren (fleksor karpi ulnaris)kasının iki başlangıç noktası arasından seyreder. Bu bölgede sinir çok yüzeyelleştiği için basıya ve travmaya açıktır.
Dirseğimizi büktüğümüzde ulnar sinir gerilir ve medial epikondil dediğimiz kemik çıkıntısına doğru itilerek sıkışır. Bu pozisyonda uzun süre geçirildiğinde, örneğin eli başının altında(dirseği kıvrık)uyuyanlarda, çalışırken dirseğini sürekli dayamak zorunda olanlarda kubital tünel sendromu oluşması daha kolaydır. Sinirin etrafını saran bağ dokusu kılıfı sürekli meydana gelen travmaya reaksiyon göstererek kalınlaşır. Kalınlaşan bağ dokusu arasındaki sinir liflerinin ileti kalitesi bozuldukça sendromun belirtileri ortaya çıkar.
,
Kubital tünel sendromunun belirtilerini ağrı, güçsüzlük, özellikle 4. ve 5.parmaklarda uyuşukluk, sinire dirsek seviyesinde meydana gelen küçük çarpmalar sonrasında dahi elde elektrik çarpması hissi oluşturur(şekil 2.). İleri dönemlerde parmakları birbirine yaklaştırmada güçlük çekildiği, eli düz tutmaya çalışırken 4. ve 5. parmakların geri doğru kıvrıldığı görülür.
Tanı, fizik muayenede yukarıdaki bulguların saptanması ve nöroloji uzmanlarınca yapılan EMG (Elektromyografi)ve sinir ileti testi ile konur.
Erken olgularda öncelikle hastaya sinirin gerildiği ve bu belirtileri ortaya çıkardığı pozisyonlar tarif edilerek sinirin en az travmatize olması sağlanmaya çalışılır. Bazı durumlarda, dirseği daha düz tutan splintler semptomları hafifletmeye yardımcı olur. Uzun süreli ve ileri hastalarda ameliyat gereklidir. Ameliyatta genellikle sadece kol uyuşturulur (aksiller blok anestezisi). Ulnar sinir, dirsekteki iki çıkıntılı kemik arasından çıkarılarak dirseğin ön tarafına taşınır(şekil 3.). Uyuşukluk ve elektriklenme hislerinin geçmesi birkaç hafta-ay alabilir. Bazı hastalarda ameliyat sonrasında fizyoterapiye de ihtiyaç duyulur.
Karpal tünel sendromu (KTS), median sinirin el bileğinde, karpal tünel adı verilen dar bir boşluktan geçerken sıkışması sonucu meydana gelen bir durumdur. Median sinir, el bileğinin iç kısmında bulunan karpal tünelden geçer ve bu tünelde 9 tendon ile birlikte seyreder. Tünelin daralması veya tünel içinde bası oluşması, sinir üzerinde baskıya yol açar ve bu baskı, ağrı, uyuşma, karıncalanma gibi semptomlara neden olur.
Karpal Tünel Sendromunun Nedenleri
Karpal tünel sendromunun kesin nedeni genellikle belirlenemez. Ancak, tünelin daralmasına neden olan çeşitli faktörler, sendromun gelişimine yol açabilir. Bu faktörler şunlar olabilir:
Transvers Karpal Ligamanın Kalınlaşması: Tünelin çatısını oluşturan bu ligamentin kalınlaşması, tünelin daralmasına ve sinir üzerinde baskı oluşmasına neden olabilir.
Tendon Kılıflarının Şişmesi: Tünel içindeki tendon kılıflarının şişmesi, tünelin daralmasına yol açarak sinir sıkışmasına sebep olabilir.
Kitleler: Karpal tünel içinde bulunan kitleler, sinir üzerinde bası oluşturabilir.
Hamilelik ve Hormonal Değişiklikler: Hamilelik sırasında meydana gelen hormonel değişiklikler, tünel içinde şişmelere yol açarak KTS gelişimine zemin hazırlayabilir.
Karpal Tünel Sendromunun Belirtileri
KTS’nin başlıca belirtileri şunlardır:
Ağrı: Özellikle ellerde ve bileklerde ağrı hissedilir. Bu ağrı, gece saatlerinde daha yoğun hale gelebilir.
Uyuşma ve Hissizlik: Başparmak, işaret parmağı, orta parmak ve yüzük parmağının radial tarafında uyuşma, karıncalanma ve hissizlik yaşanabilir.
Çabuk Yorgunluk: El işleri yaparken hızla yorulma ve kavrama gücünde azalma olabilir.
Kas Zayıflığı: Başparmak tabanındaki kasların zayıflaması ve erime görülebilir. Bu durum, zamanla işlev kaybına yol açabilir.
Semptomlar genellikle özellikle akşamları daha belirgin hale gelir, ancak ileri vakalarda tüm gün boyunca devam edebilir.
Karpal Tünel Sendromunun Tanısını Kim Koyar?
KTS tanısı, genellikle nöroloji uzmanları tarafından yapılan EMG (Elektromyografi) testi ile konur. Bu test, sinirin iletim hızını ölçerek median sinirin sıkışıp sıkışmadığını belirlemeye yardımcı olur. Ayrıca, eski kemik kırıkları veya olası kitlelerin tespit edilmesi için ilave radyolojik tetkikler de yapılabilir.
Karpal Tünel Sendromunda Konservatif Tedavi Yöntemleri
Karpal tünel sendromunun tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulmadan önce, genellikle konservatif tedavi yöntemleri tercih edilir. Konservatif tedavi, hastanın semptomlarını hafifletmeyi ve ilerlemesini durdurmayı amaçlayan, cerrahi olmayan bir tedavi yaklaşımıdır. Bu tedavi yöntemleri, hastalığın erken aşamalarında ve daha hafif semptomları olan bireylerde etkili olabilir.
Karpal tünel sendromu, özellikle tekrarlayan bilek hareketleri ve zorlayıcı el işlerini içeren işlerde çalışan kişilerde yaygındır. Bu nedenle, iş düzenlemeleri ve aktivitelerin modifiye edilmesi önemlidir. Örneğin, bilgisayar başında uzun süre vakit geçiren kişiler için bileklerin düzenli aralıklarla dinlendirilmesi önerilir. Ayrıca, el ve bilek hareketlerini değiştirmek veya ergonomik iş yerleri düzenlemeleri yapmak, semptomların ilerlemesini engelleyebilir.
Eğer hastalar, iş veya hobi faaliyetleri sırasında vibrasyonlu araçlar kullanıyorsa (örneğin, elektrikli testere veya titreşimli makineler), bunlardan kaçınmak semptomların iyileşmesine yardımcı olabilir. Vibrasyonlar, median siniri daha fazla uyararak semptomları artırabilir, bu nedenle bu tür aktivitelerden geçici olarak uzak durmak faydalı olabili
El Bileği Ateli (Splint Kullanımı)
El bileği ateli, karpal tünel sendromunun tedavisinde en yaygın kullanılan konservatif yöntemlerden biridir. El bileği ateli, bileğin sabit kalmasını sağlar ve bu sayede median sinir üzerindeki baskıyı azaltır. Özellikle gece yatarken veya uzun süreli bilek hareketlerinden sonra, el bileğinin doğru pozisyonda kalması semptomların azalmasına yardımcı olabilir. Atel kullanımı, şişlik ve ağrıyı da azaltabilir.
İlaç Tedavisi
Ağrı kesiciler ve anti-inflamatuar ilaçlar, karpal tünel sendromunun semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir. Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ’ler), ağrı ve şişliği azaltabilir. İbuprofen veya naproksen gibi ilaçlar, hastaların günlük yaşamlarında karşılaştıkları ağrıyı azaltmada yardımcı olabilir.
Fizik Tedavi
Fizik tedavi, karpal tünel sendromunun konservatif tedavisinde önemli bir rol oynar. Bu terapi, br içerir. Fiziksel terapi uzmanı tarafından uygulanan bilek ve el kaslarını güçlendirmeye ve esnekliği artırmaya yönelik egzersizler, eklem sertliğini engeller, sinir üzerindeki baskıyı azaltır ve sinir iyileşmesini hızlandırır. Aynı zamanda, hastaların doğru postür ve el bileği hareketleri hakkında bilgi edinmesi sağlanır.
Karpal Tünel Sendromu Cerrahisi
Birkaç ay süresince geçmeyen, konservatif önlemlere rağmen devam eden karpal tünel sendromlarında ameliyat gerekir. Avuç içi – el bileği arasında yapılan bir kesi ile karpal tünele ulaşılır ve tünelin çatısını oluşturan transvers karpal ligaman serbestleştirilir. İlerlemiş olgularda median sinirin kalınlaşmış sinir kılıfına da mikroskop altında nöroliz (sinir serbestleştirilmesi) yapmak gerekir. Böylelikle sinir etrafındaki basınç ortadan kaldırılmış olur. Seçilmiş olgularda endoskopik karpal tünel cerrahisi(kapalı yöntem) de uygulanabilir. Ancak bazı çok ağır ve geç kalmış olgularda ameliyattan sonra semptomların tamamı ortadan kalkmayabilir.
Tırnak batması tırnağın normal çıkış yönünden saparak etrafındaki deri dokusu içine gömülmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Şiddetli ağrı ve ileri dönemlerde ortaya çıkan enfeksiyon hastanın günlük yaşantısını ve hatta psikolojisini etkileyebilir.
Uygun olmayan özellikle dar ayakkabıların giyilmesi, yanlış tırnak kesimi tırnak batmasının en sık nedeni olarak karşımıza çıkarken genetik bazı faktörlerde etken olabilir.
Tedavi genel olarak bilinenin aksine tırnağın çekilmesi değildir. Çünkü sorun tırnağın kendisinde değil, tırnağı oluşturan ve tırnağın altında bulunan tırnak yatağı dokusundadır. Bu nedenle cerrahi olarak tırnak yatağındaki sorunun düzeltilmesi gerekir.
Tetik parmak (trigger finger) ya da diğer adıyla stenozan tenosinovit, elde parmakların hareketini sağlayan tendonlar ve bu tendonların belirli bölgelerde geçtiği pulley yapılarındaki rahatsızlıkla ilgili bir durumdur. Bu durum, parmakların hareketini sağlayan tendonların belirli noktalarda sıkışması sonucu gelişir. Tendonlar, önkol kaslarından parmaklara uzanan yapılar olup, tendon kılıfı içerisinde kayarak hareket eder. Pulleyler ise bu tendonların kemiğe doğru yaklaşmasını sağlayan yapılar olup, normal tendon fonksiyonları için oldukça önemlidir.
Tetik parmak, tendonun etrafındaki tünellerdeki şişlikler ya da pulleylerin kalınlaşması sonucu, tendonun hareketini kısıtlar. Bu durum, parmağın hareketi sırasında takılma, ağrı ve bazen de parmakların kilitlenmesi ile sonuçlanabilir. Tetik parmak, genellikle ani ve geçici semptomlar olarak başlar ancak tedavi edilmezse, rahatsızlık kalıcı hale gelebilir.
Tetik parmak neden olur?
Hastalığın kesin nedeni genellikle belirlenemez, ancak romatoid artrit, gut ve diabetes gibi sistemik hastalıklarla ilişkilendirilen vakalar daha sık görülür. Ayrıca avuç içi ya da parmak bölgesindeki travmalar da tetik parmak gelişimine neden olabilir. Hastalar başlangıçta, avuç içi tabanında hassasiyet ve bazen de sert şişlikler hissedebilirler. İleri safhalarda, parmak hareket ederken sıkışma ve kilitlenme meydana gelebilir.
Tetik parmak tedavisi nasıl yapılır ?
Tedavinin amacı parmağın takılmasını engelleyerek, hareketi esnasındaki rahatsızlık hissini ortadan kaldırmaktır. Fleksor tendon ve tendon kılıfına ait şişliğin azaltılması hareketi esnasında daha rahat kaymasını sağlar. Tedavi sürecinde, başlangıç aşamasında semptomları hafifletmek için dinlenme, oral antiinflamatuvar ilaçlar ve parmak atelleri önerilir.
Tetik parmakta ameliyatsız enjeksiyon ile tedavi yapılır mı?
Tetik parmak tedavisinde perkuton enjeksiyon tedavisi, cerrahi müdahaleye alternatif veya cerrahiden önce uygulanan bir tedavi seçeneğidir. Bu yöntem, özellikle hastalığın erken evrelerinde ya da cerrahi müdahaleye karar verilmeden önce tercih edilebilir. Percutan enjeksiyon, doğrudan etkilenen bölgeye, genellikle kortzxon ( steroid ) içeren bir enjeksiyon yapılmasıdır.
Enjeksiyon, tendonun etrafındaki iltihaplanmayı ve şişliği hedef alır. Eenjete edilen steroid iltihap ve şişlik oluşumunu azaltarak tendonun daha rahat kaymasına ve hareket etmesine yardımcı olur, ağrıyı azaltır.
Steroidler, bölgedeki iltihap ve şişliği azaltarak ağrıyı kontrol altına alır. Bu da hastanın daha rahat hareket etmesini sağlar. Emjeksiyon sırasında enjektör ucunun doğru şekilde yönlendirilmesiyle bazen tendon kılıfındaki daralma ve sıkışma açılabilir ancak bu yöntem cerrahi müdahale kadar etkin değildir.
Tedavi Nasıl Uygulanır? Perkütan enjeksiyon tedavisi, genellikle lokal anestezi altında yapılır. Yöntemde, bir iğne yardımıyla steroid içeren bir solüsyon, doğrudan parmakta sıkışan tendonun etrafındaki alana enjekte edilir. Steroid, bölgedeki iltihaplanmayı ve şişliği azaltarak tendonun hareketini kolaylaştırır.
İğne, avuç içi ya da parmak tabanındaki bölgeye doğru yönlendirilir ve enjeksiyon yapılır. Tedavi sırasında hasta genellikle ağrı hissetmez, ancak bazı hastalar işlem sonrasında geçici bir rahatsızlık hissi duyabilirler.
Steroid enjeksiyonları genellikle birkaç gün içinde etkili olur ve ağrı ile iltihaplanma hızla azalır.şlem genellikle poliklinik ortamında yapılabilir ve hastalar tedavi sonrası günlük aktivitelerine hemen dönebilirler.
Ancak önemli bir nokta enjeksiyonların uzun süreli ve aşırı kullanılmaması gerektiğidir. Steroid enjeksiyonlarının uzun süreli ve aşırı kullanımı, tendon yapılarında hasara yol açabilir. Bu nedenle, tedavi sınırlı sayıda uygulanmalıdır. PArmakta takılma ve ağrı probleminin devam etmesi halinde cerrahi tedavi planlanabilir.
Tetik parmak ameliyatı nasıl yapılır ?
Cerrahide amaç tendonun sıkıştığı bölgedeki “pulley” adı verilen yapıyı gevşetmek veya kesmektir. Bu işlem, tendonun serbestçe kaymasını sağlayarak parmağın düzgün hareket etmesine olanak tanır.Ameliyat, lokal anestezi altında küçük bir kesiyle yapılır ve genellikle başarılı sonuçlar verir. Cerrahi sonrasında hastaların çoğu semptomlardan tamamen kurtulur, ancak nadiren aşırı iyileşme dokusu nedeniyle sertlik oluşabilir.
Cerrahi tedavi genellikle lokal anestezi altında yapılır, bu da hastanın bilincini koruyarak ağrısız bir işlem olmasını sağlar. Ameliyat sırasında, avuç içindeki küçük bir kesi yapılır. Bu kesi, parmağın hareketini engelleyen tendon kılıfı etrafındaki daralma ya da kalınlaşan pulley yapısına ulaşmak için kullanılır. Pulley yapısı gevşetildikten sonra, tendon serbestleşir ve parmak normal hareketine dönebilir.
Ameliyat sonrası süreç nasıl devam ediyor ?
Cerrahi işlem sonrasında hastaların çoğu kısa sürede iyileşir. Ameliyat bölgesinde hafif bir ağrı, şişlik ya da morarma görülebilir, ancak bu durum genellikle kısa sürede geçer. Yara iyileşmesi genellikle hızlıdır ve komplikasyon riski oldukça düşüktür. Ancak, bazı hastalarda aşırı iyileşme dokusu nedeniyle yara bölgesinde sertlikler oluşabilir. Bu tür sertlikler, genellikle evde yapılan masajlar ve fiziksel terapi ile zaman içinde düzelir.
Tetik parmak ameliyat sonrası tekrarlar mı?
Başarılı bir cerrahi müdahale sonrasında, çoğu hastada tekrar tetik parmak gelişimi görülmez. Ancak, nadiren de olsa cerrahiden sonra parmakta aşırı iyileşme dokusu (skarlama) nedeniyle yeni sıkışmalar oluşabilir. Bu durumda, ek tedavi yöntemlerine başvurulabilir
Tetik parmak, erken teşhis ve uygun tedaviyle genellikle iyi sonuçlar verir ve hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirir.
